Bọ xít hút máu gây ra bệnh gì?

1. Đặc điểm của bọ xít hút máu

Bọ xít hút máu thuộc họ Reduviidae là họ bọ xít bắt mồi thuộc bộ cánh nửa (Hemiptera), lớp côn trùng (Insecta).

Trong họ này (Reduviidae) phần nhiều là côn trùng có ích, chuyên săn bắt côn trùng khác để ăn, tuy nhiên cũng có một số loài là những loài bọ xít hút máu, có kim chích dài ba đốt, rất khỏe. Phần gốc vòi cong, không dính sát đầu. Mặt bụng của ngực trước có rãnh lõm để nạp vòi và có nọc độc làm tê liệt con mồi.

Bọ xít hút máu là họ bọ xít bắt mồi, chuyên săn bắt côn trùng khác để ăn

Bọ xít hút máu có chiều dài khoảng 1 - 3,5 cm tùy thuộc vào còn non hay trưởng thành. Với phần bụng rộng và dẹp, đầu, thân và các phần phụ khác nhẵn hoặc có lông ngắn. Ở rìa thân có sọc màu vàng, thân có màu nâu đặc trưng, khác với các loại bọ xít khác có đủ màu xanh, đen, nâu... Loại bọ xít này thường đẻ trứng trên thành của giường, tủ hoặc dướic các đống gỗ ngoài nhà. Trứng của bọ xít hút máu có kích thước khoảng 1 - 1,5 mm và màu trắng ngà.

Loài bọ xít hút máu sống bằng máu người hoặc động vật vì vậy cần cẩn trọng đối với loài này. Chúng thường xuất hiện ở các khu nhà ẩm thấp, tối tăm và ở những khu nhà cao tầng, đầy đủ tiện nghi. Chúng cũng thường sống ở giường, đệm, tủ, khe nứt, trên trần nhà, dưới đống củi... chúng có thể làm ổ cả trong hoặc ngoài nhà.

Ban ngày bọ xít hút máu thường trốn vào các khe tối như khe giường, khe tủ... và hoạt động vào ban đêm, nên con người thường không biết đến sự có mặt của chúng.

Thông thường thời kỳ sinh sản của bọ xít hút máu là vào đầu mùa mưa, khi độ ẩm trong không khí tăng cao, đặc biệt là khu vực miền Trung trong thời điểm hiện nay đang là mùa sinh sản của bọ xít hút máu.

2. Bọ xít hút máu có nguy hiểm không?

Theo Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật cho biết, trong tháng 5, hàng trăm hộ dân ở Hà Nội đã gọi điện thông báo việc xuất hiện bọ xít hút máu. Thực tế, bọ xít hút máu người cũng xuất hiện ở nhiều nơi tại Hà Nội và số người bị chúng đốt cũng gia tăng nhanh chóng. Hơn nữa, bọ xít hút máu còn xuất hiện ở nhiều nơi, đặc biệt là những vùng ẩm thấp.

Nhiều nghiên cứu của Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật cho thấy, bọ xít hút máu phát tán mạnh trong ba tháng đó là tháng 6, 7 và 8. Nơi cư trú của bọ xít hút máu thường được tìm thấy ở những nơi ẩm thấp, bỏ hoang, có vụn vải hoặc gỗ mục, nhiều chuột.

Từ những nơi này, bọ xít có thể phát tán ra xung quanh trong bán kính 1,5 - 2km và lan truyền khắp nơi.

Theo PGS.TS Trương Xuân Lam, hiện chưa có nghiên cứu nào khẳng định bọ xít hút máu ở Việt Nam có khả năng truyền bệnh hay không.

Theo các chuyên gia cho biết, hiện chưa có nghiên cứu nào khẳng định bọ xít hút máu ở Việt Nam có khả năng truyền nhiễm bệnh

Nói về vấn đề này, TS.Hồ Đình Trung - Phó Viện trưởng Viện Sốt rét - Ký sinh trùng Trung ương cho biết, bọ xít hút máu là một loại trung gian truyền bệnh và chỉ gây bệnh khi hút máu ở người có mang mầm bệnh. Tại Việt Nam không có mầm bệnh, nếu có cũng rất ít và hiếm gặp, vì vậy bọ xít nhiễm bệnh rất nhỏ. Nguy cơ lây bệnh sang người dường như không có.

Hiện nay, nước ta chưa ghi nhận trường hợp mắc bệnh nào do bọ xít lây truyền.

3. Bọ xít hút máu gây ra bệnh gì?

Dưới đây là 2 loại bệnh do bọ xít hút máu gây ra trên thế giới:

• Bệnh Chagas ở Châu Mỹ

Bệnh Chagas xảy ra ở Châu Mỹ, lây từ động vật sang người thông qua vết đốt của bọ xít hút máu. Bệnh có 2 thể đó là cấp tính và mạn tính.

Bệnh Chagas ở Châu Mỹ lây từ động vật sang người thông qua vết đốt của bọ xít hút máu

Bệnh cấp tính thường sốt nhẹ do nhiễm kí sinh trùng lần đầu. Sau khi bệnh cấp tự lành, hầu hết bệnh nhân chuyển sang thể mạn tính với đặc tính là có kí sinh trùng trong máu, dễ phát hiện kháng thể kháng ký sinh trùng, không có triệu chứng lâm sàng.

Trong một số trường hợp, bệnh nhân dễ bị tổn thương tim, đường tiêu hóa làm bệnh nặng lên và tử vong.

Thể cấp tính có thời gian ủ bệnh từ 1 - 2 tuần sau khi bị bọ xít đốt. Tại vết đốt, nổi ban đỏ chai cứng và sưng (Chagoma) kèm theo nổi hạch. Nếu ký sinh trùng vào niêm mạc mắt, có dấu hiệu Romana, là một dấu hiệu đặc trưng trong bệnh Chagas cấp.

Triệu chứng gồm phù nề không đau một bên mi mắt và mô quanh hốc mắt kéo dài đến 2 tháng. Bệnh nhân bị mệt mỏi, sốt cao, chán ăn, phù nề vùng mặt và tay chân, nổi hạch toàn thân, gan, lách to.

Triệu chứng hiếm gặp là viêm cơ tim nặng, tuy nhiên hầu hết bệnh nhân tử vong đều do suy tim. Thậm chí có bệnh nhân bị viêm não, màng não. Đa số bệnh nhân cấp tính sau đều trở thành người mang mầm bệnh không triệu chứng hoặc trở thành mạn tính.

Thể mạn tính có triệu chứng rõ ràng sau nhiều năm hoặc hàng chục năm. Triệu chứng có thể gặp là loạn nhịp tim, viêm cơ tim và nghẽn tắc mạch máu. Một số bệnh nhân có nghẽn tắc mạch não, viêm não, màng não lan tỏa có hoại tử và xuất huyết.

Bệnh nhân đau ngực, khó nuốt và nôn, thực quản thường bị giãn to, đau. Bệnh nhân thường khó thở khi hít vào, nhất là trong khi ngủ. Nhiều trường hợp bị viêm phổi, gầy yếu suy nhược, sút cân, dễ bội nhiễm và có thể tử vong.

Bài liên quan

Côn trùng cắn nổi mụn nước có nguy hiểm không và cách chữa trị khi bị côn trùng cắn?

Tại sao bé bị mụn nước vết muỗi đốt chưa khỏi?

Cách chữa vết muỗi cắn nhanh chóng không cần dùng thuốc

Chuột cắn có bị dịch hạch không?

• Bệnh ngủ ở Châu Phi

Bệnh ngủ do kí sinh trùng T. brucei gây ra, truyền bệnh cho người qua vết đốt của bọ xít hút máu. Sau khi bị bọ xít hút máu đốt, tùy loại ký sinh trùng gây bệnh mà có thời gian ủ bệnh từ 3 ngày đến vài tuần, thậm chí từ vài tháng đến vài năm.

Bệnh nhân có thể có các triệu chứng nổi săng tại vết bọ xít đốt. Ban đầu xuất hiện các triệu chứng ban sẩn đỏ, sau thành nốt phỏng, xung quanh trắng, rất đau. Bệnh nhân bị sốt nhẹ thất thường, nhưng cũng có khi sốt cao 40 - 410C, sốt thành từng đợt. Bệnh nhân có gan và lách to, nhức đầu, mất ngủ, đau khớp, sút cân, thiếu máu, phù, tim đập nhanh, nổi hạch...

Bọ xít hút máu gây ra bệnh gì? Gây ra bệnh ngủ ở Châu Phi

Sau 4 - 8 tháng, bệnh nhân có biểu hiện gầy yếu, suy kiệt, phù, hay mệt mỏi, nhức đầu... rối loạn tâm thần như vẻ mặt buồn bã, lãnh đạm, ngủ gật ban ngày (nên gọi là bệnh ngủ). Thời gian đầu là ngủ gà ban ngày, nhất là vào buổi sáng nhưng đến đêm lại ngủ không yên giấc và hay mê sảng.

Sau đó, ngủ gà tăng dần, thậm chí một số bệnh nhân ngủ cả khi đang ăn. Bệnh nhân nhìn thờ ơ, thiếu sức sống và nói ngắc ngứ, không rõ ràng do run lưỡi. Dấu hiệu ngoại tháp như múa vờn, run, rung cơ cục bộ, đi kéo lê chân. Cuối cùng, bệnh nhân hôn mê và tử vong.

4. Cách phòng chống bọ xít hút máu

Mặc dù đến thời điểm hiện tại, ở Việt Nam chưa phát hiện ra trường hợp nào bị bệnh do bọ xít này là trung gian lây truyền bệnh. Tuy nhiên, cũng cần có biện pháp phòng ngừa từ sớm để tránh bị đốt, nên người dân cần có một số biện pháp phòng chống hiệu quả.

• Nhận biết

Bọ xít hút máu có chiều dài từ khoảng 1 - 3,5 cm, phần bụng rộng và dẹp, ở rìa thân có sọc màu vàng, thân có màu nâu đặc trưng. Nếu thấy xuất hiện trong nhà, khe tủ, dưới đệm, giường, tốt nhất nên dùng vải ẩm chụp lên, giữ chặt cho côn trùng chết hẳn rồi bỏ vào thùng rác.

• Vệ sinh nhà cửa

Để ngăn cản sự sinh sôi, phát triển của loài côn trùng này trong nhà, cần vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, khô ráo, thường xuyên vệ sinh các nơi ẩm thấp như khe giường, gầm tủ, gầm giường, dưới đệm.

Dọn dẹp, vệ sinh nhà cửa thường xuyên và diệt trứng bọ xít hút máu từ sớm

• Xử lý vết đốt

Nếu bị bọ xít hút máu người đốt, người dân nên rửa ngay vết đốt bằng xà phòng, không gãi tại chỗ vết đốt để tránh gây xước, viêm nhiễm và đến ngay cơ sở y tế chuyên về da liễu để được thăm khám và điều trị chống dị ứng, chống viêm nhiễm tại chỗ.

Không nên gãi hay đánh chết bọ xít ngay trên tay mình, vì điều này có thể làm vết đốt trở nên nghiêm trọng hơn. Người dân chú ý dọn dẹp vệ sinh giường, tủ... để loại trừ trứng nở thành ổ bọ xít hút máu phát tán.

• Sử dụng sản phẩm ngăn ngừa côn trùng

Để diệt loại bọ xít hút máu, ngoài việc giết chúng bằng phương pháp thủ công, có thể sử dụng các hóa chất dùng trong y tế như: Fendona 10SC, ICON 10 WP (các loại hóa chất diệt côn trùng thuộc nhóm pyrethroid), phun trong nhà và xung quanh nhà. Ngoài ra nên chú ý đến trứng để diệt tận gốc, bằng cách thu lại cho vào túi và đốt chúng.

• Nguy hiểm với loài vật đẻ trứng gây bệnh trong mùa hè này

• Cách sơ cứu khi bị bọ xít "đái" vào mắt